فرانچسکو رزی

فرانچسکو رزی کارگردان ایتالیایی در 92 سالگی بامداد روز شنبه ۱۰ ژانویه ۲۰۱۵ در خواب درگذشت.
فرانچسکو رزی ۱۵ نوامبر ۱۹۲۲ در ناپل ایتالیا متولد شد. پدر او که یک عکاس آماتور بود، علاقه به دوربین را در فرانچسکو برانگیخت.
در دانشگاه به تحصیل حقوق پرداخت اما آن را نیمه‌کاره رها کرد و به کار تصویرگری کودک مشغول شد. پس از مدتی همکاری خود را با رادیو ناپل آغاز و در مقام نمایشنامه‌نویس و کارگردان و گاه بازیگر و تهیه‌کننده فعالیت کرد. او به همراه فرانکو زفیره لی از سوی لوکینو ویسکونتی به عنوان دستیار کارگردان انتخاب شد و در خلق فیلم زمین می لرزد یکی از نخستین آثار تاثیرگذار سینمای نئورئالیسم ایتالیا که در سیسیل فیلمبرداری شد قدم به دنیای سینما گذاشت او دستیاری شماری از دیگر کارگردانان نامدار را نیز بر عهده داشت؛ از جمله رافائلو ماتاراتزو (شکنجه، ۱۹۵۰)، میکل‌آنجلو آنتونیونی (شکست خوردگان، ۱۹۵۳) و ماریو مونیچلی (ممنوع، ۱۹۵۴).رزی از اواخر سال 1956 با همکاری ویتور گاسمن توانست اولین فیلمش را که اقتباسی از نمایشنامه ای از ژان پل سارتر بود، جلوی دوربین برد و فیلم به یاد ماندنی "کین " را در سال 1957 به تصویر کشید رزی پس از فعالیت های پی در پی در زمینه سینما و با کسب تجربه و کارآموزی از بزرگان سینمای ایتالیا در سال 1958 نخستین کار مستقل خود "مبارزه " در ایران مشهور به فریاد را ساخت . دستفروشان " در1959 نیز فیلمی همسطح و هموزن مبارزه بود فیلم سالواتوره جولیانو در سال 1961 که غیر از رزی ، رارزی ، سوزوچکی دامیکو و... فیلمنامه اش را نوشته بودند، توانست با حضور انبوهی از بازیگران غیر حرفه ای که تمام صحنه هایش در سیسیل فیلمبرداری شده بود، رزی را به عنوان سینماگری دانا در ایتالیا ودنیا بشناساند.دستها روی شهر در1963 که در آن "روداستایگر" به ایفای نقش پرداخت ، عمیقا بررسی فساد و انحطاط در ناپل را موضوع خود قرار داده بود.لحظه حقیقت در سال 1965 اولین فیلم رنگی رزی به حساب می آید
مردان مخالف در سال 1970 فیلمی است که رزی با آن به قلمروی آشنای خودش در سینما باز می گردد و به بیان روابط میان فرد با اولیای امور در دوران جنگ جهانی اول میپردازد...یکی از شاخصه های دیگر رزی این است که او از آدمهای واقعی در فیلمهایش در مقام بازیگر استفاده می کند. در فیلم سالواتوره جولیانو، نقش مادر جولیانو را مادر واقعی او بازی کرد و در ماجرای ماتئی ، بسیاری از رفقا و همکاران انریکو ماتئی به ایفای نقش پرداختند...در فیلم اجساد والا1975 که داستانش در یک کشور خیالی می گذرد، چند قاضی و دادستان برجسته ایتالیایی ترور میشوند.یک بازرس باهوش و توانا و در عین حال درستکار )لینو ونتورا( مامور رسیدگی به پرونده قتلها می شود. تماشاگر در طول تماشای فیلم همواره می اندیشد، قاتل شخصی است با انگیزه فردی که احتمالا در پی انتقام است ؛ اما بازرس معتقد است کسانی به دنبال اهدافی سیاسی در پشت این جنایات هستند و...رزی در سال 1979 توانست یکی از زیباترین فیلمهایش "مسیح در ابولی توقف نکرد" را براساس خاطرات کارلو لوی )نویسنده ضد فاشیست ایتالیا که سه سال در جنوب ایتالیا در تبعید بود به تصویر بکشد.این فیلم که در اصل به عنوان سریال تلویزیونی چهار ساعته ساخته شده بود، شکل گیری عشق و علاقه لوی به روستاییان دور مانده از همه چیز و فرهنگ آنان را بیان می کند که معتقدند مسیح هرگز در ابولی ساکن نشده است و فقط از آن عبور کرده است.یک فیلم جذاب و در برخی صحنه ها بسیار زیبا، با حسی تاثیرگذار از جزییات تاریخی و بینش اجتماعی...فیلم سه برادر1981 رزی نیز زمانی که به نمایش عموم درآمد، با استقبال بی نظیری رو به رو شد. مساله تروریسم دستمایه اصلی داستان کوتاه آندری پلاتونوف در این فیلم است.یکی از سه برادر، قاضی دادگاه و مسوول رسیدگی به یک پرونده ترور است . او اینک برای تشییع جنازه مادرش به روستای زادگاهش برگشته است . برادر دیگر کارگر کارخانه است و سومی مددکار اجتماعی است و دایما دچار کابوس هایی مربوط به آینده است.رزی درباره سه برادر گفت : من تصور می کنم اتخاذ موضع واضح و صریح از جانب من درباره تروریسم ضروری است ؛ چرا که درباره این مساله ابهام فراوانی در زمینه اظهار نظر از جانب روشنفکران به چشم می خورد. ما باید درباره این مساله صراحت داشته باشیم . تروریسم عملی واقعا غیر سیاسی است ؛ زیرا تروریسم ، جنایت است و جنایت و آدمکشی، کاری سیاسی نیست. وقایع یک قتل از پیش اعلام شده " در سال 1986 ، اقتباس آزاد فرانچسکو رزی در مقام یک سینماگر از اثر گابریل گارسیا مارکز است . نوشته ای از نویسنده "صد سال تنهایی " با کارگردانی رزی که سعی داشته است با ارائه کارهای متفاوت خود به جنگ با سیاستمداران سودجو برخیزد و بر میزان آگاهی مخاطبانش بیفزاید... آنچه را بصراحت بگوید که هست..."پالمرو را فراموش کن " فیلمی است که رزی با آن به موضوعات سیاسی رجعت می کند. قهرمان این فیلم یک سیاستمدار امریکایی است که می کوشد با قانونی کردن مواد مخدر به سلطه مافیا در شهر پایان بخشد؛ اماهمچون دیگر آدمهای فیلم هایش او نیز در واقع در یک نبرد شکست خورده ، عازم جنگ است.رزی معتقد است واقعیت آن قدر غنی است که احتیاجی به خیال پردازی ندارد و فقط باید تجزیه و تحلیل شود.
رزی در سال ۱۹۷۲ فیلم «ماجرای ماتئی» را ساخت. این فیلم درباره سقوط هواپیمای شخصی انریکو ماتئی، مدیر یک کمپانی نفتی در پرواز از سیسیل به میلان است. رزی در این فیلم به موضوعاتی مانند قدرت‌های نفتی، کاپیتالیسم و اقتصاد جهانی می‌پردازد. «ماجرای ماتئی» برنده جایزه نخل طلای جشنواره کن شد.
فرانچسکو رزی گفته است: «من همیشه ضرورت ساخت فیلم‌هایی را حس کردم که به درک واقعیت امور کمک کند: واقعیت سیاست، اقتصاد و همین طور جامعه جنایتکار که کاملاً به هم پیوسته‌اند. این موضوعات امروز درهم‌تنیده‌تر و برای همین نگران‌کننده‌ترند.»
مارتین اسکورسیزی گفته است: رزی مانند توفانی است که ناپاکی‌ها را با خود می‌برد
او از سال ۱۹۹۷ به این‌سو به تئا‌تر روی آورده بود. بسیاری از کارگردانان سینما از کوستا گاوراس و فرانسیس فورد کاپولا تا مارتین اسکورسیزی، اولیور استون و کن لوچ از شیوه فیلمسازی فرانچسکو رزی تأثیراتی پذیرفته‌اند.
جوایز :
۱۹۶۲ _ خرس نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برای بهترین کارگردان «سالواتوره جولیانو»
۱۹۶۳ _ شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز «دست‌ها روی شهر»
۱۹۷۵ _ نخل طلایی جشنواره فیلم کن برای بهترین فیلم «ماجرای ماتئی»
۱۹۷۹ _ جایزه طلایی جشنواره فیلم مسکو برای بهترین فیلم «مسیح در ابولی توقف کرد»
۲۰۰۸ _ خرس طلای افتخاری فستیوال برلین
۲۰۱۲ _ شیر طلای افتخاری فستیوال ونیز