مستند «قضیه شکل اول، شکل دوم» توسط عباس کیارستمی در بحبوحه انقلاب ایران ساخته شده و به یک چالش اخلاقی میپردازد.
معلمی مشغول کشیدن نقاشی روی تختهسیاه برای شروع تدریس است که صدای کوبیدن روی میز میشنود، اما نمیداند چه کسی مسئول آن است. او تعدادی از دانشآموزان را از کلاس اخراج کرده و چالشی ایجاد میکند؛ «یا همه یک هفته از کلاس محروم هستند و یا شخص خاطی را معرفی میکنند و کسی که خاطی را معرفی کند به کلاس برمیگردد.»
• ابتدا با والدین به شکل مستند مصاحبه میشود که به نظر آنها فرزندشان چه باید بکند؟ سپس شکل اول و دوم آغاز میشود.
• در شکل اول یکی از دانشآموزان مقاومت را میشکند و همکلاسیاش را لو میدهد و به کلاس برمیگردد. سپس با دهها نفر از مطرحترین سیاستمداران و روشنفکران دوران انقلاب درباره راه حل صحیح اخلاقی برای این مسئله گفتگو میشود.
• در شکل دوم همه مقاومت میکنند و پس از یک هفته به کلاس برمیگردند و مصاحبه مجدد انجام میشود.
برخی از مصاحبه شوندگان این فیلم عبارتند از:
• دکتر کمال خرازی
• دکتر غلامحسین شکوهی (وزیر آموزش و پرورش وقت)
• نادر ابراهیمی (نویسنده)
• احترام برومند (همسر داوود رشیدی و گوینده تلویزیون)
• علی موسوی گرمارودی (شاعر و نویسنده)
• مسعود کیمیایی (فیلمساز)
• عزتالله انتظامی (بازیگر تئاتر و سینما)
• دکتر عبدالکریم لاهیجی (حقوقدان)
• راب داوید شوفت (رهبر مذهبی وقت کلیمیان ایران)
• اسقف آرداک مانوکیان (رهبر مذهبی وقت ارامنه ایران)
• صادق قطبزاده (سرپرست وقت رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی ایران)
• دکتر محمود عنایت (نویسنده و روزنامه نگار)
• ابراهیم یزدی (وزیر امور خارجه وقت، از تئوریسینهای انقلاب و زندانی سیاسی فعلی)
• نورالدین کیانوری (دبیر اول کمیته مرکزی حزب توده ایران)
• صادق خلخالی (حاکم شرع دادگاههای انقلاب اسلامی)
• دکتر هدایتالله متین دفتری (بنیانگذار جبهه دموکراتیک ملی ایران)
• حجت الاسلام دکتر علی گلزاده غفوری (نماینده مجلس خبرگان)
این مستند به دلیل پوشش دادن طیف وسیعی از عقاید، خیلی زود خرابکارانه دانسته شده و سپس تکفیر و ممنوع شد و هیچگاه به نمایش عمومی در نیامد. کیارستمی در سال ۲۰۰۳ آن را در جشنواره تورین معرفی کرد و سال ۱۳۸۸ و پس از سی سال در اینترنت برای عموم اکران شد. بیان دیدگاهها و نقطهنظرات افراد از جنبههای متفاوت ایدئولوژیکی بسیار جذاب است. میتوانید فیلم را در آدرس زیر ببینید یا دانلود کنید. (حجم ۲۶۵ مگابایت و بهترین کیفیت)
http://vimeo.com/79940920
نسخههای کمحجمتر با کیفیت متفاوت نیز در دیگر وبسایتها قابل دانلود است.